Witaminy i składniki mineralne odgrywają kluczową rolę w naszym zdrowiu, a ich odpowiednia ilość jest niezbędna do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Jednak wiele osób zastanawia się, jakie dawki są dla nich optymalne i czy suplementacja jest konieczna. W tej publikacji omówimy, jakie są normy zapotrzebowania na witaminy i minerały, jak unikać ich nadmiernej suplementacji oraz jakie czynniki mogą wpływać na ich wchłanianie, co pomoże zrozumieć, kiedy i jak warto sięgać po suplementy diety.

W artykule omówimy, jakie są normy zapotrzebowania na witaminy i minerały, jak unikać ich nadmiernej suplementacji oraz jakie czynniki mogą wpływać na ich wchłanianie, co pomoże zrozumieć, kiedy i jak warto sięgać po suplementy diety.

Jakie jest nasze zapotrzebowanie na witaminy?

W 2020 roku zaktualizowano Normy Żywienia przez grono specjalistów z Instytutu Żywności i Żywienia, w którym zawarto zapotrzebowanie na witaminy i składniki mineralne dla populacji Polski. W tej publikacji opartej na szeregu badań naukowych, można łatwo znaleźć jakie są niezbędne dawki, które pokryją spożycie witamin i składników mineralnych stanowiących zapotrzebowanie naszego organizmu.

Zapotrzebowanie jest zależne przede wszystkim od naszego wieku, oraz płci i stanowi podstawę, która nie uwzględnia niedoborów, ani czynników osobniczych. Nie bez znaczenia jest także fakt podejmowania intensywnego i regularnego wysiłku u sportowców i osób aktywnych, dla których potrzeby wzrastają. W celu wykrycia niedoborów pokarmowych, przy których zapotrzebowanie jest wyższe, należy zrobić badania laboratoryjne, które indywidualnie wskażą czy jest potrzeba dodatkowej suplementacji.

Zapotrzebowanie na witaminy i składniki mineralne jest wyższe także u kobiet w ciąży, karmiących piersią oraz u osób z wysoką aktywnością fizyczną.

Czy można przedawkować witaminy?

Kiedy nasza dieta jest prawidłowo zbilansowana i różnorodna, a także unikamy wysoko przetworzonych produktów i sięgamy po pełnowartościowe posiłki, to niedobory witamin zwykle nie powinny występować. Należy wziąć pod uwagę, że jeżeli jesteśmy aktywni fizycznie, gdy nasze posiłki są wątpliwej jakości, często spożywane w biegu, bez odpowiedniego zaplanowania, to wsparcie suplementacją może okazać się niezbędne. Gdy dodamy fakt, że otacza nas żywność wysoko przetworzona i taka do szybkiego przygotowania, która zazwyczaj jest uboga w witaminy i minerały, to tym bardziej należy rozważyć uzupełnienie naszej diety o wysokiej jakości suplementy.

Warto zwrócić także uwagę na witaminę D, którą większość osób powinna suplementować, zwłaszcza w okresie jesienno-zimowym, kiedy dostęp do promieni słonecznych jest ograniczony, a dieta nie zapewnia jej wystarczającej ilości.

Pamiętajmy, że pewne czynniki, takie jak choroby jelit, przewlekły stres, duża aktywność fizyczna – mogą wpływać na zwiększone zapotrzebowanie lub ograniczone wchłanianie niektórych składników odżywczych, co zwiększa ryzyko niedoborów.

Uważaj na te witaminy.

Witaminy, które rozpuszczalne są w wodzie trudno jest przedawkować i nawet ich duże ilości rzadko są toksyczne. Jednak wygląda to inaczej w przypadku witamin rozpuszczalnych w tłuszczach (czyli witaminy A, D, E i K), ponieważ ich przedawkowanie jest już dużo bardziej prawdopodobne i może

Nadmierne stężenie witaminy D we krwi przekraczające 100 ng/ml jest już uważane za toksyczne i może prowadzić do hiperkalciurii i hiperkalcemii.

W 2022 roku dokonaliśmy ważnej obserwacji. Przeprowadziliśmy w FortisGO badanie na grupie 40 osób w grupie wiekowej 18 – 55 lat by przekonać się jaki poziom witaminy D prezentuje wybrana reprezentacyjna grupa osób. Wyniki były bardzo niepokojące w 70% przypadków poziom nie przekroczył 15 ng/ml, trzy przypadki ze skrajnymi niedoborami 2-5 ng/ml, a tylko 4 osoby osiągnęły dobry wynik 25-30 ng/ml. Witamina D trochę chyba niedoceniana a uczestniczy w wielu procesach metabolicznych.

Warto pamiętać jednakże, że nadmierne stężenie jest szkodliwe, a symptomy hiperkalciurii obejmują częste oddawanie moczu, ból brzucha i osłabienie, natomiast hiperkalcemia może objawiać się nudnościami, wymiotami, osłabieniem, zwiększonym pragnieniem, bólem głowy oraz zaburzeniami rytmu serca.

• Wskazówka: Jeśli decydujesz się na suplementację wysokimi dawkami witaminy D (> 4000 IU dziennie) to wykonuj regularnie badanie poziomu witaminy D we krwi.

Wysokie dawki witaminy E mogą powodować bóle głowy, zmęczenie, osłabienie mięśni oraz zaburzenia widzenia. Ponadto niektóre badania wskazują, że nadmiar witaminy E może zwiększać ryzyko raka prostaty i udaru krwotocznego u mężczyzn, szczególnie gdy suplementacja jest stosowana długotrwale i w dużych dawkach.

• Wskazówka: Warto stosować suplementację witaminy E wyłącznie w dawce zgodnej z zaleceniem producenta lub wskazaniami lekarza.

Witamina A występuje w różnych formach, z których niektóre mogą być toksyczne w nadmiarze, a inne nie. Retinol i jego pochodne, są aktywnymi formami witaminy A, które w nadmiernych ilościach mogą prowadzić do poważnych skutków zdrowotnych, takich jak powiększenie wątroby, bóle głowy, problemy skórne oraz osłabienie struktury kości. Z kolei prekursor witaminy A, czyli β-karoten, nie jest toksyczny ani teratogenny, nawet w dużych dawkach, choć u palaczy jego nadmiar może zwiększać ryzyko raka płuc i chorób sercowo-naczyniowych.

• Wskazówka: W przypadku suplementacji retinolem warto stosować się do dawki określonej przez producenta lub lekarza. Bezpiecznym wyborem będzie także suplementacja β-karotenem, o ile nie jesteś osobą palącą. Między innymi dlatego w naszych produktach staramy się tworzyć tzw.”wartości dodane” i na przykład w odżywce białkowej waniliowej mamy dodatek betakarotenu, prekursora witaminy A.

U osób dorosłych przedawkowanie witaminy K z pożywienia lub suplementów jest bardzo mało prawdopodobne i nie odnotowano dotychczas poważnych skutków ubocznych dla form naturalnych, takich jak witamina K1 (filochinon) i K2 (menachinon). Osoby przyjmujące leki przeciwzakrzepowe, takie jak warfaryna, powinny kontrolować spożycie witaminy K, ponieważ może ona osłabiać działanie tych leków i zaburzać krzepliwość krwi.

• Wskazówka: Zawsze wybieraj naturalne formy witaminy K i unikaj suplementacji, jeśli przyjmujesz leki przeciwzakrzepowe.

Oprócz witamin rozpuszczalnych w tłuszczach, między innymi nadmierne spożycie takich składników jak: witamina C, wapń, magnez, żelazo, selen i cynk, może szkodliwie wpływać na nasz organizm.

Wysokie spożycie witaminy C w dawkach > 1000 mg dziennie może powodować skutki uboczne, takie jak problemy trawienne, bóle brzucha i biegunkę. Co więcej, może zwiększać ryzyko powstawania kamieni nerkowych.

• Wskazówka: Warto stosować witaminę C w dawce <1000 mg dziennie, a jeśli chcesz zdecydować się na większą ilość, to skonsultuj tę decyzję z lekarzem i obserwuj swoje samopoczucie.

Suplementacja wysokimi dawkami wapnia może prowadzić do szeregu niepożądanych efektów zdrowotnych, takich jak niewydolność nerek, kamica nerkowa, a nawet zespół mleczno-alkaliczny. Inne potencjalne skutki to zwapnienie naczyń krwionośnych, uszkodzenia narządów wewnętrznych oraz zaburzenia funkcji różnych układów w organizmie. Ponadto zbyt wysoka dawka wapnia może zwiększać ryzyko chorób sercowo-naczyniowych oraz raka prostaty.

• Wskazówka: Warto stosować suplementację wapnia wyłącznie w dawce zgodnej z zaleceniem producenta lub wskazaniami lekarza.

Zbyt duża podaż żelaza nie tylko zwiększa ryzyko nowotworów i choroby wieńcowej, ale także może negatywnie wpływać na mikrobiotę jelitową, co prowadzi do dysbiozy. W niektórych przypadkach lepszą alternatywą dla suplementacji żelazem może być laktoferyna, która wspiera wchłanianie żelaza i korzystnie wpływa na zdrowie jelit.  Ponadto przedawkowanie suplementów z żelazem może prowadzić do objawów, takich jak nudności, wymioty i zaburzenia funkcji układów sercowo-naczyniowego oraz nerwowego.

• Wskazówka: Zanim rozpoczniesz suplementację żelazem, skonsultuj się z lekarzem, aby ocenić najlepsze rozwiązanie dla Twojego organizmu. Rozważ suplementację laktoferyną, która w bezpieczny sposób wspiera mikrobiotę jelitową i reguluje gospodarkę żelazową.

Wysokie dawki selenu mogą prowadzić do toksyczności, z przypadkami śmiertelnymi występującymi po spożyciu kilku-gramowych ilości tego pierwiastka. Chroniczna toksyczność, znana jako selenoza, może wystąpić przy długotrwałym spożywaniu mniejszych dawek selenu. Charakterystycznymi objawami przewlekłego zatrucia są łamliwość i utrata paznokci, wypadanie włosów oraz problemy emocjonalne, takie jak depresja i nerwowość. Inne objawy to zaburzenia żołądkowo-jelitowe, wysypki skórne, czosnkowy oddech, nadmierne pocenie się oraz zaburzenia neurologiczne.

• Wskazówka: Warto stosować suplementację selenem wyłącznie w dawce zgodnej z zaleceniem producenta lub wskazaniami lekarza. W przypadku kilkumiesięcznej suplementacji warto regularnie wykonywać badanie poziomu selenu we krwi.

Warto wiedzieć, że nadmierna suplementacja nie spowoduje, że nasze zdrowie się znacząco poprawi. Nasz organizm potrzebuje określoną ilość witamin i składników mineralnych do prawidłowego funkcjonowania i ich nadmiar zwykle nie jest sprzyjający, a nawet może być szkodliwy. Z tego powodu wyższe dawki niż standardowe rekomendacje, powinny być stosowane wyłącznie indywidualnie, u osób, u których takie wskazanie występuje np. ze względu na stan zdrowia, duże niedobory pokarmowe, czy wysoką aktywność fizyczną.

Czynniki wpływające na wchłanianie witamin i składników mineralnych.

Witamina E – jaka najlepsza forma?

(RWS = 800 μg)
Suplementacja tą witaminą bez jednoczesnego spożycia tłuszczu powoduje całkowite zahamowanie wchłaniania wit. E. W związku z tym do suplementów dodaje się różne źródła tłuszczu – zazwyczaj są to oleje roślinne, dzięki czemu różne formy witaminy E mogą zostać wchłonięte. Jednoczesne spożywanie suplementów innych witamin rozpuszczalnych w tłuszczach (A,D,K) może powodować konkurencję tych witamin o wchłanianie. W niektórych badaniach, wykazano także że polifenole (szczególnie fitosterole) mogą upośledzać wchłanianie witaminy E.

O czym warto pamiętać?

Przyjmuj witaminę E najlepiej do posiłku, w którym były źródła tłuszczu lub kupuj suplementy zawierające tłuszcz w kapsułce.

Które formę najlepiej wybrać?

Najbardziej aktywną formą witaminy E jest α-tokoferol, czyli najczęściej występujący wariant tej witaminy w suplementach diety. Jednak warto wspomnieć, że istnieją także inne formy witaminy E, takie jak tokotrienole.

Tokotrienole to mniej popularne, ale bardzo obiecujące formy witaminy E, które różnią się strukturą chemiczną od tokoferoli. W badaniach wykazano, że tokotrienole mają również silne właściwości antyoksydacyjne, a ich zdolność do ochrony komórek przed stresem oksydacyjnym może być nawet wyższa niż w przypadku α-tokoferolu.

Badania naukowe sugerują, że biodostępność tokotrienoli jest nieco niższa niż tokoferoli, szczególnie w ich naturalnej formie. W odpowiedzi na to, niektóre formy suplementów tokotrienoli zawierają nośniki lipidowe, które wspomagają ich wchłanianie.

Żelazo – jakie wybrać?

(RWS = 14 mg)
W przypadku suplementów żelaza istotna jest jego forma. Żelazo w diecie występuje w dwóch formach: w postaci hemowej i niehemowej.

Żelazo hemowe (Fe2+) znajduje się tylko w produktach odzwierzęcych i jego przyswajalność mieści się na poziomie 15-35%. Jest to znacząco więcej od żelaza niehemowego (Fe3+), które musi ulec najpierw konwersji (do Fe2+), żeby mogło zostać wchłonięte. Jego przyswajalność to zaledwie ok. 5%.

W przypadku wyboru preparatu żelaza, najkorzystniejszym wyborem będzie chelat żelaza lub formy organiczne mleczany, cytryniany, zamiast jego soli nieorganicznej. Żelazo chelatowane, to takie, które w połączeniu z aminokwasem powoduje lepszą biodostępność i zmniejszone objawy z przewodu pokarmowego. Przykładem takiego związku jest diglicynian żelaza. W takiej postaci jego wchłanianie jest niezależne od czynników pokarmowych takich jak np. pH soku żołądkowego czy obecność fitynianów. Kompleks glicyny z żelazem powoduje, że jest ono łatwo transportowane do ściany jelit i tym samym ma lepszą biodostępność. Warto także zwrócić uwagę na formy liposomalne, które zapewniają wysoką biodostępność i suplementują skutecznie mniejszymi dawkami.

Jaką formę żelaza najlepiej wybrać?

Najlepszym wyborem jest żelazo chelatowane, na przykład diglicynian żelaza (II). Jest ono dobrze przyswajalne, a dzięki chelatacji z aminokwasem glicyną ma zwiększoną biodostępność i jest łagodniejsze dla przewodu pokarmowego. To sprawia, że jest preferowane w suplementacji, szczególnie u osób z wrażliwym układem trawiennym.

Jeśli chodzi o inne formy organiczne, takie jak mleczan i glukonian żelaza, są one również dobrze przyswajalne i skuteczne.

• Mleczan żelaza jest formą organiczną o stosunkowo wysokiej przyswajalności, dobrze tolerowaną i polecaną przy mniejszych niedoborach. Sprawdzi się u osób, które potrzebują umiarkowanego wsparcia suplementacyjnego.
• Glukonian żelaza jest również łatwo przyswajalny i często stosowany w preparatach doustnych. Chociaż jego biodostępność jest nieco niższa niż chelatowanego żelaza, wciąż może być skuteczną formą przy lekkich niedoborach.

Podsumowując, wszystkie te formy mają swoje zalety, jednak diglicynian żelaza pozostaje najbardziej polecaną opcją ze względu na wysoką przyswajalność i łagodny wpływ na układ pokarmowy.

Witamina D – jaką formę wybrać?

(RWS = 5 μg)
Wchłanianie witaminy D zachodzi w jelitach i, podobnie jak w przypadku witaminy E, jest zależne od obecności tłuszczu w diecie. Suplementy witaminy D powinny być stosowane w formie kapsułek/kropli z olejem lub jeśli decydujemy się na tabletki – powinny być one przyjmowane razem z posiłkiem, który zawiera źródła tłuszczu, aby maksymalizować wchłanianie. Ważnym czynnikiem wpływającym na wchłanianie witaminy D jest stan zdrowia jelit. U osób z problemami trawiennymi, jak np. zespół złego wchłaniania, jej wchłanianie może być obniżone.
O czym warto pamiętać?
Suplementuj witaminę D razem z posiłkiem bogatym w tłuszcze, np. orzechy, oliwa z oliwek, tłuste ryby lub wybieraj wit. D w kapsułce lub kroplach zawierających olej.

Jaką formę Witaminy D najlepiej wybrać?

Witamina D3 (cholekalcyferol) jest bardziej efektywna w podnoszeniu poziomu witaminy D we krwi niż witamina D2 (ergokalcyferol).

Magnez – jaki jest najlepszy?

(RWS = 375 mg)
Wchłanianie magnezu odbywa się głównie w jelicie cienkim. Jego przyswajalność jest zależna od wielu czynników, takich jak obecność fitynianów i błonnika w diecie, które mogą zmniejszać wchłanianie magnezu. Jednoczesna suplementacja dużymi dawkami wapnia może także zaburzać wchłanianie magnezu. Magnez najlepiej przyswaja się w postaci organicznych soli, takich jak mleczan, cytrynian czy taurynian magnezu, które są dla przewodu pokarmowego w porównaniu do tlenku magnezu. Z form organicznych cytrynian w większych dawkach może działać lekko przeczyszczająco, więc jeśli chcemy wybrać najbardziej łagodną formę dla jelit i żołądka, to najlepszą decyzją będzie wybór mleczanu lub taurynianu magnezu.

O czym warto pamiętać?

Unikaj przyjmowania magnezu do posiłków z produktami mlecznymi, aby zmniejszyć ryzyko interakcji z wapniem i wybieraj suplementy organiczne, które są lepiej przyswajalne.

Jaką formę Magnezu najlepiej wybrać?

Najlepsze formy to m.in. mleczan magnezu, cytrynian magnezu, lub taurynian magnezu. Unikaj tlenku magnezu i węglanu magnezu, które są słabiej przyswajalne.

Wapń – jaką formę wybrać?

(RWS = 800 mg)
Wchłanianie wapnia odbywa się głównie w dwunastnicy i jelicie cienkim, przy czym jest zależne od poziomu witaminy D. Niski poziom witaminy D może znacząco ograniczać przyswajalność wapnia. Wchłanianie wapnia może być również hamowane przez spożycie dużych ilości fitynianów (obecnych w zbożach) oraz szczawianów.

Najlepszą formą wapnia w suplementacji jest cytrynian lub mleczan wapnia, ponieważ jest dobrze przyswajalny, nawet przy niskim poziomie kwasu żołądkowego, co może być korzystne dla osób starszych lub tych, które mają problemy trawienne.

Inną popularną formą jest węglan wapnia jako forma nieorganiczna jest trudniej przyswajalny niż formy organiczne, takie jak cytrynian czy mleczan wapnia. Mimo, że zawiera więcej elementarnego wapnia, ale wymaga obecności kwasu żołądkowego do optymalnego wchłaniania, dlatego najlepiej przyjmować go z posiłkiem. Jest to zwykle nieco tańsza opcja, ale może powodować objawy takie jak wzdęcia lub zaparcia u niektórych osób.

Hydroksyapatyt wapnia to z kolei forma fosforanu wapnia, która jest szczególnie polecana przy osteoporozie, ponieważ zawiera zarówno wapń, jak i fosfor w proporcjach naturalnych dla kości. Jest on przyswajalny i potencjalnie korzystny dla zdrowia kości, choć jego dostępność na rynku jest mała, a cena nierzadko nieco wyższa. Co ciekawe, hydroksyapatyt może być bardziej biologicznie aktywny, gdyż strukturalnie przypomina skład ludzkiej tkanki kostnej.
O czym warto pamiętać?
Wapń najlepiej przyjmować w mniejszych dawkach, ponieważ jednorazowe przyjęcie dużej ilości wapnia może zmniejszyć jego przyswajalność. Wybieraj formy lepiej przyswajalne, takie jak
Którą formę najlepiej wybrać?
Cytrynian wapnia i mleczan wapnia są lepszym wyborem niż węglan wapnia, zwłaszcza dla osób z obniżonym poziomem kwasu żołądkowego lub problemami jelitowymi. W przypadku osteoporozy warto rozważyć hydroksyapatyt wapnia.

Cynk – jak suplementować?

(RWS = 10 mg)
Cynk jest mikroelementem, którego wchłanianie zachodzi w jelitach. Czynniki takie jak fityniany, które znajdują się w zbożach i roślinach strączkowych, mogą ograniczać jego biodostępność. Cynk najlepiej przyswaja się w obecności białka zwierzęcego, dlatego suplementacja cynku może być mniej efektywna w diecie wegańskiej. Chelaty cynku, takie jak cynku, charakteryzują się lepszą przyswajalnością w porównaniu do form nieorganicznych, takich jak tlenek cynku. Do innych form dobrze przyswajalnych należą także glukonian cynku i mleczan cynku, które również są skutecznymi opcjami suplementacyjnymi.

O czym warto pamiętać?

Spożywaj cynk razem z posiłkiem, który zawiera białko, aby poprawić jego wchłanianie oraz unikaj jednoczesnego przyjmowania go z dużymi ilościami błonnika.

Jaką formę cynku najlepiej wybrać?

Pikolinian są najlepiej przyswajalnymi formami.

Jakich suplementów nie przyjmować jednocześnie?

Przyjmowanie niektórych suplementów jednocześnie, np. do tego samego posiłku lub w tym samym preparacie, może mieć niekorzystny wpływ na ich wchłanianie. Najważniejsze przykłady takich interakcji obejmują:

Wapń + żelazo → wapń wpływa na zahamowanie wchłaniania zarówno żelaza hemowego jak i niehemowego, choć mechanizm tego działania nie został w pełni wyjaśniony.

Cynk + miedź → cynk wraz z miedzią konkurują ze sobą, więc łączona suplementacja tych związków może nie przynieść efektów, jeśli występuje u nas niedobór jednego z tych składników. Warto zwrócić uwagę na to, że długotrwałe stosowanie preparatów cynku lub miedzi może skutkować obniżeniem poziomu tego drugiego składnika w organizmie więc warto kontrolować ich poziomy podczas suplementacji.

Witaminy rozpuszczalne w tłuszczach → stosowanie jednoczesne witamin A, D, E i K może zmniejszać wzajemne ich wchłanianie.

Jakie suplementy przyjmowane w połączeniu mają sens?

Witamina C + żelazo → wit. C wspomaga wchłanianie żelaza, poprzez tworzenie chelatu z żelazem trójwartościowym Fe3+ i jego przekształcenie do formy 2+ (formy biodostępnej).

Witamina D3 + wapń → obecność witaminy D3 jest jednym z czynników, który odpowiada za regulację stężenia wapnia i zwiększenie wchłaniania tych składników mineralnych.

Kwas foliowy + witaminy z grupy B oraz kwas foliowy + witamina C → witaminy B6, B7, B12 oraz witamina C wpływają na zwiększenie wchłaniania kwasu foliowego.

Witamina B12 + kwas foliowy → witamina B12 pomaga przekształcać kwas foliowy do jego aktywnej formy, co wspomaga produkcję czerwonych krwinek i poprawia funkcje neurologiczne.

Magnez + witamina B6 → magnez wpływa na lepsze wchłanianie witaminy B6, a witamina B6 poprawia transport magnezu do komórek. To połączenie wspomaga układ nerwowy oraz zmniejsza zmęczenie i stres.

Witamina E + selen → witamina E i selen działają synergistycznie, pomagając w ochronie komórek przed stresem oksydacyjnym i wspierając układ odpornościowy.

Omega-3 (EPA i DHA) + witamina E → witamina E chroni kwasy tłuszczowe omega-3 przed utlenianiem, co zwiększa ich stabilność i skuteczność w organizmie.

Czy przyjmowanie multiwitaminy ma sens?

W badaniach wykazano, że spożywanie multiwitaminy u prawidłowo odżywionych osób nie wpływało na poprawę prewencji chorób sercowo-naczyniowych i innych chorób takich jak cukrzyca czy demencja. Zauważono jednak pewien wpływ na ryzyko wystąpienia nowotworów u mężczyzn (do 8%), a badanie obejmowało spożywanie multiwitaminy przez okres dłuższy niż dekada.

Wadą preparatów multiwitaminowych jest to, że niektóre witaminy i składniki mineralne w połączeniu konkurują ze sobą i tym samym obniżone jest ich wchłanianie, co podczas suplementacji mija się z celem, ponieważ nie dostarczamy prawidłowych ilości tych składników mineralnych.

Przy wyborze suplementacji warto zatem decydować się na:

• Preparaty jednoskładnikowe np. suplement z wapniem, zamiast multiwitaminy
• lub na dobrze skonstruowane mieszanki suplementacyjne, np. wapń + witamina D3

Podsumowanie.

Reasumując, zrozumienie zapotrzebowania na witaminy i minerały oraz sposobu ich wchłaniania jest kluczowe dla utrzymania dobrego zdrowia. Każdy organizm jest inny, dlatego ważne jest, aby dostosować suplementację do indywidualnych potrzeb, uwzględniając czynniki takie jak dieta, styl życia czy stan zdrowia.

Pamiętajmy, że odpowiednia dieta, bogata w naturalne źródła witamin i minerałów, powinna być podstawą naszego odżywiania. Suplementy mogą być pomocne, ale nie powinny zastępować zdrowych nawyków żywieniowych. Jeżeli decydujemy się na uzupełnienie witamin czy mikroelementów w diecie jak Mg, Ca itd. wybierajmy formy organiczne jak mleczany, cytryniany, glicyniany itp.

Zwróćmy szczególną uwagę na formy liposomalne, który mają najwyższą biodostępność i wspierają nasz organizm dostarczając mniejsze dawki ale skutecznie oddalając przy tym ryzyko przedawkowania i interakcji. Niestety na rynku możemy spotkać produkty liposomalne tylko z nazwy, które nie stanowią formy liposomu, a są tylko mieszaniną suplementu z fosfolipidami. Niestety prawo farmaceutyczne i żywnościowe nie reguluje tego stanu rzeczy co jest ze szkodą dla w pełni wartościowych suplementów liposomalnych jak tych od FortisGO.

Warto przed rozpoczęciem jakiejkolwiek suplementacji skonsultować się z lekarzem, farmaceutą lub dietetykiem, aby dostosować ją do swoich potrzeb i uniknąć ewentualnych niedoborów czy nadmiarów.

Bibliografia:

1. Combs F.G, McClung P.J. The Vitamins. Fundamental Aspects In Nutrition and Health. Elsevier. 2017.
2. Reboul, E. Vitamin E Bioavailability: Mechanisms of Intestinal Absorption in the Spotlight. Antioxidants 2017, 6, 95. https://doi.org/10.3390/antiox6040095
3. https://ncez.pzh.gov.pl/abc-zywienia/zasady-zdrowego-zywienia/zelazo-znaczenie-zrodla-przyklady-realizacji-z-diety/
4. Elif Piskin, Danila Cianciosi, Sukru Gulec, Merve Tomas, and Esra Capanoglu. ACS Omega 2022 7 (24), 20441-20456. DOI: 10.1021/acsomega.2c01833
5. Bronisława Pietrzak, Agnieszka Seremak-Mrozikiewicz, Beata Marciniak, Andrzej Witek, Bożena Leszczyńska-Gorzelak. Opinia ekspertów Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego dotycząca stosowania preparatu Szelazo+SR w położnictwie i ginekologii. Ginekologia i Perinatologia Praktyczna 2016 tom 1, nr 3, strony 122–123. 2016 Via Medica ISSN 2451–0122
6. Magdalena Makowska-Donajska, Lidia Hirnle. Suplementacja witamin i składników mineralnych podczas ciąży. Ginekologia i Perinatologia Praktyczna 2017, tom 2, nr 4, strony 166–172. ISSN 2451–0122
7. Szcześniak M, Grimling B, Meler J. Cynk – pierwiastek zdrowia. Farmacja Polska. 2014;70:363–366.
8. https://www.health.harvard.edu/mens-health/do-multivitamins-make-you-healthier
9. Meenakshi Sharma. (2021). Mineral Supplements, Multivitamins, and Energy Drinks are Commonly Consumed. Social Science Journal for Advanced Research, 1(3), 10–14. https://doi.org/10.54741/ssjar.1.3.2
10. https://www.health.qld.gov.au/newsroom/features/do-multivitamins-make-you-healthier-or-are-they-just-a-feel-good-waste-of-money